Το φοινικέλαιο είναι ένα φυτικό έλαιο που προέρχεται από τον καρπό του φοίνικα. Στις μέρες μας χρησιμοποιείται ευρέως τόσο σε καλλυντικά όσο όμως και σε τρόφιμα και κυρίως σε επεξεργασμένα τρόφιμα. Αποτελεί όμως μία υγιεινή επιλογή λαδιού ή όχι; Συνέχισε να διαβάζεις για να μάθεις τα πάντα για το φοινικέλαιο.
Διατροφική αξία και είδη φοινικέλαιου
Το φοινικέλαιο όπως και κάθε λάδι αποτελείται 100% από λιπαρά. Ειδικότερα όμως όσον αφορά το είδος των λιπαρών, το 50% είναι κορεσμένα λιπαρά και τα υπόλοιπα ακόρεστα, ενώ πέρα από τα λιπαρά, περιέχει και βιταμίνη Ε. Στον παρακάτω πίνακα μπορείς να δεις αναλυτικά τη διατροφική αξία του φοινικέλαιου (1).
| Διατροφική Αξία Φοινικέλαιου (ανά 1 κ.σ.) | |
| Θερμίδες: 120 | |
| Συνολικά λιπαρά: 13,6 γρ. | |
| Kορεσμένα λιπαρά: 6,7 γρ. | |
| Μονοακόρεστα λιπαρά: 5,03 γρ. | |
| Πολυακόρεστα λιπαρά: 1,26 γρ. | |
| Βιταμίνη Ε: 2,16 mg |
Εκτός όμως από το φοινικέλαιο που αναφέρεται παραπάνω, υπάρχει και αυτό που προκύπτει από τον σπόρο και όχι από το καρπό και ονομάζεται φοινικοπυρηνέλαιο. Τα δύο αυτά έλαια έχουν διαφορετική διατροφική αξία με το τελευταίο να έχει μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε κορεσμένα λιπαρά οξέα, σχεδόν διπλάσια από το φοινικέλαιο, όπως φαίνεται και στον παρακάτω πίνακα (1):
| Διατροφική Αξία Φοινικοπυρηνέλαιου (ανά 1 κ.σ.) | |
| Θερμίδες: 117 | |
| Συνολικά λιπαρά: 13,6 γρ. | |
| Κορεσμένα λιπαρά: 11,1 γρ. | |
| Μονοακόρεστα λιπαρά: 1,55 γρ. | |
| Πολυακόρεστα λιπαρά: 0,218 γρ. | |
| Βιταμίνη Ε: 0,518 mg |
Φοινικέλαιο και προβληματισμοί για την υγεία
Δεδομένου της διατροφικής αξίας του φοινικέλαιου μπορεί να πεις κανείς ότι το συγκεκριμένο έλαιο αποτελεί μια λιγότερο βλαβερή εναλλακτική από το βούτυρο για παράδειγμα που έχει περισσότερα κορεσμένα λιπαρά. Ωστόσο αυτό δεν σημαίνει ότι το φοινικέλαιο αποτελεί γενικότερα μια υγιεινή επιλογή ελαίου, καθώς έχει αρκετά αυξημένη περιεκτικότητα σε κορεσμένα λίπη. Αντίθετα υπάρχουν έλαια φυτικής προέλευσης με αρκετά μικρότερη περιεκτικότητα σε κορεσμένα λιπαρά όπως το ελαιόλαδο. (1)
Παράλληλα, από τα διάφορα είδη κορεσμένων λιπαρών οξέων που υπάρχουν στο φοινικέλαιο, αυτό που υπάρχει σε μεγαλύτερη συγκέντρωση είναι το παλμιτικό. Το συγκεκριμένο κορεσμένο λιπαρό οξύ, φαίνεται σε μελέτες ότι μπορεί να συνεισφέρει σε μεγαλύτερο βαθμό στην εμφάνιση φλεγμονής και ινσουλινοαντίστασης σε σχέση με άλλα κορεσμένα λιπαρά οξέα, γεγονός που μακροπρόθεσμα μπορεί να ευνοήσει την εναπόθεση λίπους. (2)
Πέρα από την αυξημένη περιεκτικότητα του φοινικέλαιου σε κορεσμένα λιπαρά, η επεξεργασία που δέχεται για να προστεθεί στα επεξεργασμένα τρόφιμα οδηγεί και στην παρουσία trans λιπαρών οξέων. Η αυξημένη κατανάλωση trans λιπαρών οξέων έχει επίσης αρνητικές επιδράσεις στην υγεία του οργανισμού, πιθανότατα ακόμη πιο έντονες από αυτές των κορεσμένων λιπαρών, γι αυτό και προτείνεται ο περιορισμός των trans λιπαρών οξέων στο ελάχιστο δυνατό ή η παντελώς αποφυγή τους. Εκτός από την παρουσία των trans λιπαρών οξέων στο επεξεργασμένο φοινικέλαιο έχει ανιχνευθεί και η ουσία γλυκιδόλη, που σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων (EFSA) είναι πιθανά καρκινογόνα. (5)
Επομένως, το φοινικέλαιο δεν μπορεί να θεωρηθεί μια απόλυτα υγιεινή και θρεπτική επιλογή ελαίου δεδομένου της περιεκτικότητας τους σε κακά λιπαρά, τόσο στην αρχική του μορφή όσον και στην επεξεργασμένη του μορφή στα συσκευασμένα τρόφιμα.
Φοινικέλαιο και περιβάλλον
Η χρήση του φοινικέλαιου στα τρόφιμα εκτός από δυσμενείς επιπτώσεις στην υγεία, έχεις επιπτώσεις και στο περιβάλλον. Συγκεκριμένα, η παραγωγή του φοινικέλαιου αποτελεί έναν από τους λόγους αποψίλωσης δασών με μεγάλη βιοποικιλότητα. Αυτό οδηγεί σε καταστροφή του τόπου κατοικίας αρκετών ειδών τα οποία είναι ήδη απειλούμενα όπως ο ουρακοτάγκος, και με την αποψίλωση των δασών για παραγωγή φοινικέλαιου, το οικοσύστημα αλλάζει επιπλέον. Παράλληλα το γεγονός αυτό συμβάλλει και στον φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής, καθώς είναι γνωστό ότι τα δάση βοηθούν στην μείωση των αερίων που είναι υπεύθυνα για το φαινόμενο του θερμοκηπίου. (3,4)
Πως να προσέξω την πρόσληψη φοινικέλαιου;
Η αυξημένη κατανάλωση κορεσμένων και trans λιπαρών οξέων μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο για ασθένειες όπως είναι τα καρδιαγγειακά νοσήματα. Γι’ αυτό καλό είναι να είμαστε προσεκτικοί με την κατανάλωση του φοινικέλαιου που είναι πλούσιο σε αυτά, ειδικά αν λαμβάνουμε κορεσμένα λιπαρά μέσα στη μέρα μας και από άλλες πηγές. Ειδικότερα προσέξτε τα εξής:
- Μην χρησιμοποιείτε το φοινικέλαιο ως λάδι στο μαγείρεμα ή στις σαλάτες. Αντί γι αυτό χρησιμοποιήστε ελαιόλαδο.
- Προσέξτε τα συσκευασμένα τρόφιμα που αγοράζετε καθώς πολλά από αυτά μπορεί να περιέχουν φοινικέλαιο. Ελέγξτε τις συσκευασίες τροφίμων και συγκεκριμένα τη λίστα των θρεπτικών συστατικών για τυχόν αναφορά σε φοινικέλαιο ή σε υδρογονωμένα φυτικά έλαια.
- Αποφύγετε την κατανάλωση τηγανητών τροφίμων απέξω, ιδιαίτερα από μαγαζιά με fast food καθώς υπάρχει πιθανότητα να τηγανίζονται σε φοινικέλαιο
Συμπερασματικά
Το Φοινικέλαιο είναι ένα από τα πιο συχνά έλαια που χρησιμοποιούνται στη βιομηχανία τροφίμων και καλλυντικών παγκοσμίως και είναι δύσκολο να αποφύγουμε την κατανάλωση του πλήρως. Ωστόσο, οι επιπτώσεις της παραγωγής του στο περιβάλλον, την υγεία των άγριων ζώων και των ανθρώπων είναι ανησυχητικές. Μια μικρή κατανάλωση του καθημερινά μέσα από επεξεργασμένα τρόφιμα (π.χ. ένα μπισκότο) πιθανόν να μην επιδρά αρνητικά στην υγεία, αλλά εάν θέλετε να χρησιμοποιήσετε φοινικέλαιο, σκεφτείτε να αγοράσετε κάποια μάρκα πιστοποιημένη με RSPO (παγκόσμιο πρότυπο για τη βιώσιμη παραγωγή φοινικέλαιου).
Βιβλιογραφία
- USDA Database, Food search
- DiNicolantonio JJ, O’Keefe JH. Good Fats versus Bad Fats: A Comparison of Fatty Acids in the Promotion of Insulin Resistance, Inflammation, and Obesity. Mo Med. 2017 Jul-Aug;114(4):303-307. PMID: 30228616; PMCID: PMC6140086.
- WWF : “8 things to know about palm oil”
- Smith CC, Espírito-Santo FDB, Healey JR, Young PJ, Lennox GD, Ferreira J, Barlow J. Secondary forests offset less than 10% of deforestation-mediated carbon emissions in the Brazilian Amazon. Glob Chang Biol. 2020 Dec;26(12):7006-7020. doi: 10.1111/gcb.15352. Epub 2020 Oct 11. PMID: 32969561.
- EFSA CONTAM Panel (EFSA Panel on Contaminants in the Food Chain), 2016. Scientific opinion on the risks for human health related to the presence of 3- and 2-monochloropropanediol (MCPD), and their fatty acid esters, and glycidyl fatty acid esters in food. EFSA Journal 2016; 14(5): 4426, 159 pp. doi:10.2903/j.efsa.2016.4426
