Τα ιδιοπαθή φλεγμονώδη νοσήματα του εντέρου (ΙΦΝΕ) είναι ένας όρος που περιγράφει δύο ασθένειες: την ελκώδη κολίτιδα και την νόσο του Cronh. Και οι δύο αυτές νόσοι εμφανίζονται στο έντερο, και επομένως η διατροφή παίζει ρόλο στη διαχείριση τους. Όμως η διατροφή η οποία προτείνετε σε κάθε μία διαφέρει.
Ορισμός ΙΦΝΕ
Ελκώδης Κολίτιδα
Η ελκώδης κολίτιδα είναι μία αυτοάνοση νόσος, η οποία χαρακτηρίζεται από φλεγμονή στο παχύ έντερο. Η φλεγμονή μπορεί να εντοπίζεται και μόνο στο κόλον, δηλαδή στο αρχικό κομμάτι του παχέος εντέρου. Το πιο αντιπροσωπευτικό σύμπτωμα της συγκεκριμένης νόσου είναι η διάρροια με παρουσία αίματος.
Νόσος Crohn
Η νόσος του Crohn είναι και αυτή μία φλεγμονώδης νόσος του εντέρου, άγνωστης αιτιολογίας, η οποία σε αντίθεση με την ελκώδη κολίτιδα, μπορεί να επηρεάσει οποιοδήποτε τμήμα του γαστρεντερικού συστήματος.
Διατροφική διαχείριση των ΙΦΝΕ: η εύρεση των τροφίμων που ενοχλούν
Η διατροφική διαχείριση των ΙΦΝΕ και ιδιαίτερα της νόσους Crohn πρέπει να ξεκινάει από την εύρεση των τροφίμων που μπορεί να ενοχλούν το έντερο και να πυροδοτούν τα συμπτώματα. Αυτά τα τρόφιμα δεν είναι τα ίδια για όλα τα άτομα που πάσχουν από τη νόσο, αλλά διαφοροποιούνται και εξατομικεύονται ανά άτομο. Πως λοιπόν θα μπορέσει το κάθε άτομο να βρει τα τρόφιμα που το ενοχλούν;. Αυτό μπορεί να γίνει μέσω της παρατήρησης και της χρήσης ενός ημερολογίου καταγραφής τροφίμων και συμπτωμάτων, όπου το άτομο καταγράφει όλα όσα τρώει μέσα στη μέρα του και τα αντίστοιχα συμπτώματα που τυχόν εμφανίζονται. Με αυτόν τον τρόπο θα μπορέσει να παρατηρήσει ποια από τα τρόφιμα που καταναλώνει μπορεί να του πυροδοτούν τα συμπτώματα που εμφανίζονται και έτσι να τα αποκλείσει από τη διατροφή του.
Διατροφική Διαχείριση Ελκώδους Κολίτιδας
Οι διατροφικές οδηγίες για την ελκώδη κολίτιδα είναι ότι τα άτομα που πάσχουν από αυτή πρέπει να ακολουθούν μία διατροφή υψηλή σε μονοακόρεστα λιπαρά και φυτικές ίνες, ώστε να δουν βελτίωση των συμπτωμάτων.
Πέρα από τα παραπάνω, μία διατροφή ωφέλιμη για την ελκώδη κολίτιδα πρέπει να είναι χαμηλή σε ζωική πρωτεΐνη και κορεσμένο λίπος. Αυτό σημαίνει ότι η συχνότητα κατανάλωσης κρέατος πρέπει να είναι χαμηλή, δηλαδή 1-2 φορές την εβδομάδα. Παράλληλα, πρέπει να αποφεύγονται τα λιπαρά κομμάτια κρέατος, λόγω του κορεσμένου λίπους που αυτά περιέχουν. Επιπλέον, πρέπει να αποφεύγονται τα γλυκά, τα αλμυρά σνακ τύπου τσιπς, τα τηγανητά και τα γεύματα απ’ έξω, ιδιαίτερα τα junk food, διότι συνήθως έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε κορεσμένο λίπος.
Επιπλέον, καλό είναι να υπάρχει χαμηλή πρόσληψη μεθειονίνης και κυστεΐνης, καθώς φαίνεται ότι με μια τέτοια διατροφή υπάρχει μικρότερη καταστροφή του εντερικού επιθηλίου. Τρόφιμα που έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε μεθειονίνη και κυστεϊνη και πρέπει η κατανάλωση τους να είναι περιορισμένη είναι τα εξής:
- Αυγά
- Μπακαλιάρος/μουρούνα
- Κοτόπουλο
- Μοσχάρι
- Αρνί
- Χοιρινό
- Σολομός
- Τόνος
- Γάλα
- Ρύζι
- Κινόα
- Φασόλια σόγιας
- Αλεύρι σόγιας
- Τόφου
- Τυρί cottage
- Φάβα
- Φακές
- Αμύγδαλα
- Κουκιά
Τέλος, αν παρατηρείται μη ανταπόκριση του ατόμου στη φαρμακευτική αγωγή, τότε μπορεί να δοθεί από το διαιτολόγο σε συνεννόηση με τον γιατρό η συμπληρωματική χορήγηση προβιοτικών ή/και κουρκουμίνης. Συγκεκριμένα, αυτά τα δύο συμπληρώματα έχει φανεί ότι βοηθάνε στην ανακούφιση των συμπτωμάτων.
Διατροφική διαχείριση νόσου Crohn
Όσον αφορά τη νόσο Crohn τα πράγματα στη διατροφή των ατόμων με τη νόσο είναι πολύ διαφορετικά από τα αντίστοιχα με ελκώδη κολίτιδα. Όταν υπάρχει έξαρση συμπτωμάτων αυτό που προτείνεται είναι η σίτιση του ατόμου να γίνεται μέσω σκευασμάτων εντερικής διατροφής και όχι μέσω τροφίμων. Με αυτό τον τρόπο δεν υπάρχει επιβάρυνση στο έντερο. Ουσιαστικά τα σκευάσματα αυτά αποτελούν προϊόντα που είναι σε μορφή σκόνης και παρέχουν όλα τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά που χρειάζεται ο οργανισμός κατά την περίοδο αυτή.
Όταν η κατάσταση αποκατασταθεί μετά την έξαρση, περνάμε στην φάση όπου το άτομο ξεκινάει να καταναλώνει και τρόφιμα μαζί με το σκεύασμα εντερικής διατροφής (50% της ενέργειας μέσα στη μέρα έρχεται από το σκεύασμα και 50% από τα τρόφιμα). Αυτή η φάση κρατάει 6-8 εβδομάδες και επιτρέπεται η κατανάλωση συγκεκριμένων τροφίμων. Ειδικότερα, ορισμένα τρόφιμα είναι υποχρεωτικό να καταναλώνονται καθημερινά σε συγκεκριμένη ποσότητα, όπως το κοτόπουλο, οι πατάτες, το μήλο, η μπανάνα και τα αυγά, ώστε να υπάρχει διατήρηση της κατάστασης της ύφεσης.
Μετά από την πρώτη φάση, εφόσον όλα πάνε καλά, τότε προχωράμε στην 2η, όπου η πρόσληψη του σκευάσματος μειώνεται στο 25% της ημερήσιας ενεργειακής πρόσληψης, και αυξάνεται η ποσότητα των τροφών. Η 2η φάση διαρκεί 6 εβδομάδες. Μετά το πέρας της 2η φάσης, το άτομο συνεχίζει να καταναλώνει το σκεύασμα στην ίδια ποσότητα, απλά μπορεί να έχει και 1 με 2 ελεύθερες μέρες μέσα στην εβδομάδα.
Η διατροφή η οποία πρέπει να ακολουθεί το άτομο πρέπει να είναι χαμηλή σε λίπος. Επομένως, η πρόσληψη λιπαρών τροφίμων, όπως είναι τα έλαια, οι ξηροί καρποί, οι σπόροι, το αβοκάντο πρέπει να είναι περιορισμένη. Επιπλέον, καλό είναι να επιλέγονται γαλακτοκομικά προϊόντα χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά και καθαρά κομμάτια κρέατος, χωρίς λίπος.
Πέρα από τον περιορισμό του λίπους, σημαντικός είναι και ο περιορισμός των φυτικών ινών στη διατροφή για τη νόσο Crohn. Επομένως, πρέπει να αποφεύγονται προϊόντα ολικής άλεσης και να προτιμώνται τα λευκά, να αποφεύγεται η βρώμη, η κινόα, το πλιγούρι, τα όσπρια, τα λαχανικά και η γλυκοπατάτα.
ΙΦΝΕ και σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου
Πολλές φορές τα άτομα που πάσχουν από ΙΦΝΕ παραπονιούνται για γαστρεντερικά συμπτώματα, ενώ στις εξετάσεις τους δεν φαίνεται να υπάρχει κάποιο σημάδι φλεγμονής ή άλλης κατάστασης που να δικαιολογεί την εμφάνιση συμπτωμάτων. Σε τέτοιες περιπτώσεις υπάρχει η πιθανότητα συνύπαρξης συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου (ΣΕΕ) και γι’ αυτό να εμφανίζονται αυτά τα λειτουργικά συμπτώματα στο έντερο.
Ορισμένες γενικές διατροφικές συμβουλές οι οποίες μπορούν να βοηθήσουν στη διαχείριση του ευερέθιστου εντέρου είναι οι εξής:
- Πραγματοποιείστε συχνά γεύματα και αφιερώστε χρόνο στο φαγητό σας, τρώγοντας αργά
- Να έχετε επαρκής πρόσληψη υγρών με κατανάλωση περίπου 2-2,5 λίτρων υγρών για τις γυναίκες και 3-3,5 λίτρα για τους άνδρες
- Περιορίστε το τσάι και τον καφέ σε 3 φλιτζάνια τη μέρα
- Περιορίστε τη κατανάλωση αλκοόλ και ανθρακούχων ποτών
- Περιορίστε την πρόσληψη τροφών με υψηλή περιεκτικότητα φυτικών ινών όπως αλεύρι ολικής άλεσης, καστανό ρύζι, βρώμη, μαύρο ψωμί)
Αν οι παραπάνω συμβουλές δεν βοηθήσουν με τα συμπτώματα, τότε με τη βοήθεια ενός διαιτολόγου-διατροφολόγου μπορείτε να δοκιμάσετε τη low FODMAP διατροφή. Η διατροφή αυτή αποκλείει ορισμένα τρόφιμα, τα οποία φαίνεται να οδηγούν στα συμπτώματα. Να θυμάστε όμως ότι αυτή η διατροφή μπορεί να βελτιώσει μόνο τα συμπτώματα που εμφανίζονται λόγω ΣΕΕ, όχι αυτά που εμφανίζονται λόγω των ΙΦΝΕ.
Βιβλιογραφία
- Svolos, Vaios et al. “Treatment of Active Crohn’s Disease With an Ordinary Food-based Diet That Replicates Exclusive Enteral Nutrition.” Gastroenterology vol. 156,5 (2019): 1354-1367.e6. doi:10.1053/j.gastro.2018.12.002
- Vasdev, Sudesh & Singal, Pawan & Gill, Vicki. (2009). The antihypertensive effect of cysteine. The International journal of angiology : official publication of the International College of Angiology, Inc. 18. 7-21. 10.1055/s-0031-1278316.
- Liu Y, Wang X, Hu CA. Therapeutic Potential of Amino Acids in Inflammatory Bowel Disease. Nutrients. 2017 Aug 23;9(9):920. doi: 10.3390/nu9090920. PMID: 28832517; PMCID: PMC5622680.
